Κριτική παράστασης «Οι Δούλες» του Ζαν Ζενέ
2023-11-06
Γράφει ο Βασίλης Τσερτσίδης
«Οι Δούλες»
Του Ζαν Ζενέ
«Χωρίς κυρία δεν υπάρχει δούλα»
Ένα από τα πιο ευρέως διαδεδομένα έργα της παγκόσμιας δραματουργίας ανέβηκε στις 4 και 5 Νοεμβρίου, στο φιλόξενο θέατρο Αμαλία. Πρόκειται για παράσταση που βασίζεται σε αληθινή ιστορία, καθώς, γύρω στο 1930, οι αδελφές Παπέν, ίσως εξαιτίας επινεμόμενης ψυχωτικής διαταραχής (folie à deux)-ενός συνδρόμου που περιλαμβάνει την ύπαρξη παρόμοιων παραληρητικών ιδεών σε δύο ή και παραπάνω άτομα- κατακρεούργησαν τη κυρία τους αλλά και τη κόρη της.
Δύο νεαρές αδελφές, η Σολάνζ (Σοφία Αλεξανιάν) και η Κλαίρη (Κλεοπάτρα Εμμανουήλ Κυριακοπούλου) φθονούν την απούσα κυρία τους και σκευωρούν για να τη δολοφονήσουν, με απώτερο σκοπό να ξεφύγουν από τον ζυγό της και να καταχραστούν την περιουσία της. Ξεκινούν, λοιπόν, έναν φαύλο κύκλο υποκριτικής, υποδυόμενες πότε η μία και πότε η άλλη τον ρόλο της «ευγενούς» σατράπισσας, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να εκφράσουν ο,τι αδυνατεί η ταλαιπωρημένη τους ψυχή.
Οι δυο πρωταγωνίστριες μας χάρισαν δυνατές ερμηνείες, συμπληρώνοντας η μία την άλλη, έχοντας ιδιαίτερη χημεία επί σκηνής. Ακροβατώντας μεταξύ τραγωδίας και μαύρου χιούμορ, οι δυο ηθοποιοί κατάφεραν να αποδώσουν επαρκώς τον ψυχικό κόσμο των αδελφών ηρωίδων. Εντύπωση μου προκάλεσε η εντόνως σεξουαλική προσέγγιση (στα όρια του σαδομαζοχισμού) σε ορισμένα σημεία του έργου, η οποία ασφαλώς συνάδει με το κείμενο του Ζενέ για δούλο και αφέντη. Στενοί κορσέδες, λάτεξ καλτσοδέτες και γάντια τα κυριότερα στοιχεία που ενδεχομένως καταμαρτυρούν και τη καταπιεσμένη σεξουαλικότητα των δυο κοριτσιών.
Θα ήθελα επίσης να σταθώ στην ευφυέστατη κατ'εμε χρήση των χρωμάτων ως μοτίβο. Πάνω στη σκηνή επικρατούν τρία χρώματα: Το άσπρο, το μαύρο και το κόκκινο. Οι δυο χαρακτήρες είναι ντυμένες με ασπρόμαυρα ρούχα καθρεπτίζοντας η μία την άλλη, ενώ οποτεδήποτε υποδύονται τη κυρία τους, στη γκαρνταρόμπα προστίθεται και κάτι κόκκινο. Πιο συγκεκριμένα, αίσθηση μου προκάλεσε ένα κόκκινο λάτεξ γάντι, το οποίο, ως άλλο κυριολεκτικό και μεταφορικό καμουτσίκι, μεταμορφώνει τη δυναστευόμενη σε δυνάστρια. Μου φάνηκε ιδιαίτερα έξυπνη η χρήση του κόκκινου χρώματος, το οποίο συνήθως ταυτίζεται με μια φλογερή επανάσταση, με τα λαϊκά στρώματα. Εδώ απέκτησε μια διαμετρικά αντίθετη υπόσταση, εκπροσωπώντας την άρχουσα τάξη που πνίγει με το αιματηρό της κόκκινο όποιον τυχαίνει να βρίσκεται από κάτω.
Το σκηνικό απλό και λιτό, θύμιζε περισσότερο καμαρίνι ηθοποιών παρά εσωτερικό σπιτιού, επιτυγχάνοντας τον σκοπό της ελαφριάς διασκευής του κειμένου που μετουσιώνει τις δύο ηρωίδες σε ηθοποιούς. Κρεμάστρες με ακριβά ρούχα στ'αριστερά, ένα ατμοσφαιρικά φωτισμένο τραπέζι με τρεις καρέκλες στο κέντρο και ένα κλασσικό πιάνο στα δεξιά, με τρεις γλάστρες μπροστά στη σκηνή.
Οι δυο πρωταγωνίστριες μας χάρισαν δυνατές ερμηνείες, συμπληρώνοντας η μία την άλλη, έχοντας ιδιαίτερη χημεία επί σκηνής. Ακροβατώντας μεταξύ τραγωδίας και μαύρου χιούμορ, οι δυο ηθοποιοί κατάφεραν να αποδώσουν επαρκώς τον ψυχικό κόσμο των αδελφών ηρωίδων. Εντύπωση μου προκάλεσε η εντόνως σεξουαλική προσέγγιση (στα όρια του σαδομαζοχισμού) σε ορισμένα σημεία του έργου, η οποία ασφαλώς συνάδει με το κείμενο του Ζενέ για δούλο και αφέντη. Στενοί κορσέδες, λάτεξ καλτσοδέτες και γάντια τα κυριότερα στοιχεία που ενδεχομένως καταμαρτυρούν και τη καταπιεσμένη σεξουαλικότητα των δυο κοριτσιών.
Θα ήθελα επίσης να σταθώ στην ευφυέστατη κατ'εμε χρήση των χρωμάτων ως μοτίβο. Πάνω στη σκηνή επικρατούν τρία χρώματα: Το άσπρο, το μαύρο και το κόκκινο. Οι δυο χαρακτήρες είναι ντυμένες με ασπρόμαυρα ρούχα καθρεπτίζοντας η μία την άλλη, ενώ οποτεδήποτε υποδύονται τη κυρία τους, στη γκαρνταρόμπα προστίθεται και κάτι κόκκινο. Πιο συγκεκριμένα, αίσθηση μου προκάλεσε ένα κόκκινο λάτεξ γάντι, το οποίο, ως άλλο κυριολεκτικό και μεταφορικό καμουτσίκι, μεταμορφώνει τη δυναστευόμενη σε δυνάστρια. Μου φάνηκε ιδιαίτερα έξυπνη η χρήση του κόκκινου χρώματος, το οποίο συνήθως ταυτίζεται με μια φλογερή επανάσταση, με τα λαϊκά στρώματα. Εδώ απέκτησε μια διαμετρικά αντίθετη υπόσταση, εκπροσωπώντας την άρχουσα τάξη που πνίγει με το αιματηρό της κόκκινο όποιον τυχαίνει να βρίσκεται από κάτω.
Το σκηνικό απλό και λιτό, θύμιζε περισσότερο καμαρίνι ηθοποιών παρά εσωτερικό σπιτιού, επιτυγχάνοντας τον σκοπό της ελαφριάς διασκευής του κειμένου που μετουσιώνει τις δύο ηρωίδες σε ηθοποιούς. Κρεμάστρες με ακριβά ρούχα στ'αριστερά, ένα ατμοσφαιρικά φωτισμένο τραπέζι με τρεις καρέκλες στο κέντρο και ένα κλασσικό πιάνο στα δεξιά, με τρεις γλάστρες μπροστά στη σκηνή.
Συγκεφαλαιώνοντας, υπήρχε ροή στο έργο, κάτι που εκτιμώ βαθύτατα σε μια παράσταση και συνυπολογίζω για την επιτυχία της.